Η Σαλαμίνα είναι το μεγαλύτερο νησί του Σαρωνικού Κόλπου και βρίσκεται στη μπούκα του όρμου της Ελευσίνας, σε κοντινή απόσταση. Το νησί φράσσει ολόκληρο σχεδόν τον όρμο και αφήνει δύο στενά περάσματα, τον δίαυλο Σαλαμίνας και τον Πόρο (=δίαυλο) Μεγάρων.
Το νησί πήρε την ονομασία του από τη νεράιδα Σαλαμίνα που είχε πατέρα τον θεό Ασωπό, μητέρα την Μετώπη και σύζυγό της το θεό της θάλασσας Ποσειδώνα. Στην αρχαιότητα, η Σαλαμίνα ήταν επίσης γνωστή με την ονομασία Πιτυούσα (πίτυς = πεύκο) από τα πολλά πεύκα που υπήρχαν (και υπάρχουν ακόμα), αλλά και με την ονομασία Κούλουρη, η οποία προέρχεται από το ακρωτήριο στο οποίο ήταν χτισμένη η αρχαία πόλη και το λιμάνι (έχουν βρεθεί ευρήματα της Μυκηναϊκής και Κλασσικής περιόδου στην περιοχή – κοντά στον Ναύσταθμο).
Το νησί είναι διεθνώς γνωστό από την ομώνυμη ιστορική Ναυμαχία που συνέβη το 480 π.Χ., ανάμεσα στους Έλληνες και στην Περσική Αυτοκρατορία, το αποτέλεσμα της οποίας ήταν η νίκη των Ελλήνων και το οριστικό τέλος στα σχέδια των Περσών να εξαπλωθούν στην Ευρώπη. Η ναυμαχία αυτή είναι ένα εξαίρετο παράδειγμα ναυτικής τακτικής και διδάσκεται σε στρατιωτικές σχολές σε όλο τον κόσμο.
Η Σαλαμίνα είναι επίσης διεθνώς γνωστή ως η γενέτειρα του τραγικού ποιητή Ευριπίδη (γεννήθηκε το 480 π.Χ.), ενός από τους σημαντικότερους της αρχαιότητας, με πολλά θεατρικά έργα παγκοσμίου φήμης, όπως η Ηλέκτρα (413 π.Χ.), Βάκχαι (407 π.Χ.), Τρωάδες (415 π.Χ.) κ.α. Γνωστή επίσης είναι η σπηλιά στην περιοχή Περιστέρια, η οποία χρησιμοποιούνταν από την Νεολιθική εποχή μέχρι σχεδόν τις μέρες μας συνεχώς. Η σπηλιά αναφέρεται ως «σπηλιά του Ευριπίδη», καθώς ο ποιητής την χρησιμοποιούσε για την συγγραφή των έργων του.
Η ιστορία του νησιού ακολουθεί σε γενικές γραμμές την ιστορία των Αθηνών. Κατακτήθηκε το 318 π.Χ. από τους Μακεδόνες αλλά 100 χρόνια αργότερα επιστρέφεται στους Αθηναίους. Στα τέλη του 2ου μ.Χ. αι., η αρχαία πόλη της Σαλαμίνας είχε εγκαταλειφθεί και οι κάτοικοι της εγκαταστάθηκαν κυρίως σε δύο οικισμούς. Ο πρώτος βρισκόταν στο σημερινό χωριό Αιάντειο και ο άλλος στη θέση του χωριού Αμπελάκια.
Στα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας η Σαλαμίνα κατατασσόταν μεταξύ των πόλεων της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Με την άλωση της πόλης από τους Φράγκους (1202 μ.Χ), η Σαλαμίνα περνάει στην εποχή της Βενετοκρατίας μέχρι που το 1460 μ.Χ. κατακτήθηκε από τους Τούρκους. Στα τουρκικά χρόνια γνωρίζει την εξαθλίωση και την οικονομική συμφορά. Αναφορές του 17ου αιώνα ισχυρίζονται πως υπήρχαν μόνο τρία μικρά χωριά στην Σαλαμίνα (με συνολικό πληθυσμό 600 άτομα), και το μεγαλύτερο από αυτά ήταν η Κούλουρη (σημερινή πόλη Σαλαμίνας).
Στην Ελληνική Επανάσταση του 1821, η Σαλαμίνα έπαιξε μεγάλο ρόλο κυρίως επειδή βρισκόταν γεωγραφικά πολύ κοντά στην Αθήνα και τον Πειραιά αλλά και επειδή οι κάτοικοι της επί Τουρκοκρατίας είχαν άδεια οπλοφορίας. Το 1824 μ.Χ. εκδίδεται στο νησί το πρώτο φύλλο της «Εφημερίδας των Αθηνών» και το 1827 θα ταφεί στον Άγιο Δημήτριο ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, από τις μεγαλύτερες μορφές του Εθνικού Αγώνα του 1821.
Σήμερα, η Σαλαμίνα έχει γνωρίσει και πάλι την οικονομική και κοινωνική άνθηση. Σημαντικό γεγονός ήταν η εγκατάσταση του Πολεμικού Ναύσταθμου το 1881 στη θέση Παλούκια. Η ανάπτυξη της ναυτιλίας κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα αποτελεί μια περίοδο ακμής του τόπου. Η εκβιομηχάνιση όμως του νησιού, μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, συνέβαλε αρνητικά στην τουριστική του αξία.
