7000 – 1100 π.Χ.
Η Κρήτη κατοικήθηκε από το 7000 π.Χ. και πιθανόν και πριν από αυτό. Οι κάτοικοί της ήταν Πελασγοί που προέρχονταν από την Πελοπόννησο. Ο νεολιθικός πολιτισμός που αναπτύχθηκε εκεί εξαλείφθηκε γύρω στο 3000 π.Χ. και αναπτύχθηκε ένας μοναδικός πολιτισμός (2800 – 1100 π.Χ.) γνωστός σήμερα ως Μινωικός (χαρακτηρίστηκε έτσι από τον Έβανς, τον Άγγλο αρχαιολόγο που ήταν υπεύθυνος για τις ανασκαφές στην ΚΝΩΣΣΟ), ένα όνομα το οποίο προέκυψε από τον Μίνωα, τον μυθικό βασιλιά της Κρήτης (έχουν αναφερθεί 2 βασιλείς με το όνομα Μίνωας, ενώ ορισμένοι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι “Μίνωας” ήταν τίτλος, όπως ο Φαραώ, ο Καίσαρας ή ο Κάιζερ). Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Μίνως ήταν γιος του Δία και της Ευρώπης. Οι αρχαιολόγοι χωρίζουν τη Μινωική περίοδο σε τρεις φάσεις:
Πρωτομινωική περίοδος (2800 – 2100 π.Χ.): Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου χτίστηκαν χωριά και ιδρύθηκαν παράκτιες πόλεις στο ανατολικό τμήμα της Κρήτης. Κατασκευάστηκαν αγγεία, όπλα και εργαλεία και αναπτύχθηκε το εμπόριο σε όλη τη Μεσόγειο, φτάνοντας μέχρι την Αγγλία (μινωικά αγγεία της περιόδου έχουν βρεθεί στην Αγγλία) και τη Βαλτική Θάλασσα.
Μεσομινωική περίοδος (2100 – 1600 π.Χ.): Ιδρύθηκαν μεγάλες πόλεις, ανεγέρθηκαν παλάτια, εφευρέθηκε ή υιοθετήθηκε από την ηπειρωτική Ελλάδα η γραφίδα, αναπτύχθηκαν οι τέχνες (διακοσμημένα αγγεία, θαυμάσιες τοιχογραφίες, κεραμικά αγγεία με τοιχώματα τόσο λεπτά όσο το κέλυφος του αυγού, από τα οποία προήλθε ο αγγλικός όρος egg-shell ware, και άλλα), αναπτύχθηκε το εξωτερικό εμπόριο καθώς και οι πολιτικές σχέσεις (ένας Αιγύπτιος πρέσβης ήταν μόνιμος κάτοικος της αυλής του Μίνωα). Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου το νησί ταρακουνήθηκε δύο φορές βίαια από τρομακτικούς σεισμούς, γύρω στο 1900 και το 1600 π.Χ. – προφανώς από την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης – αφήνοντας την Κνωσό μερικώς κατεστραμμένη και ολόκληρη την ανατολική βασιλική ισοπεδωμένη.
Υστερομινωική περίοδος (1600 – 1100 π.Χ.): Η αρχική φάση αυτής της περιόδου αποτέλεσε το αποκορύφωμα του πολιτισμού και της πολιτικής δύναμης της μινωικής Κρήτης. Το νησί έγινε ενιαίο κράτος με πρωτεύουσα την Κνωσό. Ο βασιλιάς-αρχιερέας Μίνωας κυβερνούσε για εννέα χρόνια και μετά τη λήξη της θητείας του πήγαινε στο τρομακτικό σπήλαιο του Μινώταυρου, όπου στη συνέχεια έκανε απολογισμό του κράτους του κατά τη διάρκεια των εννέα χρόνων της διακυβέρνησής του στον Δία. Αν ο Δίας έμενε ικανοποιημένος, τότε ο Μίνωας κατέβαινε από το βουνό και συνέχιζε να κυβερνά για άλλα εννέα χρόνια. Αν όχι, τότε θα εξαφανιζόταν. Καθώς κατέβαινε με ανανεωμένες θεϊκές εντολές, ο Μίνως έφερνε μαζί του, όπως ο Μωυσής, ιερούς νόμους και διατάγματα. Ο φιλόσοφος Πλάτων πληροφορεί ότι οι νόμοι αυτοί εφαρμόζονταν και στην ηπειρωτική Ελλάδα, καθώς βασίζονταν σταθερά στη λογική και την ισότητα. Ο Μινωικός πρωθυπουργός, ο Τάλως, επισκεπτόταν κάθε περιοχή του κράτους τρεις φορές το χρόνο, προκειμένου να ελέγχει τις δικαστικές αρχές και την εκτέλεση των νόμων. Εκτός από την εσωτερική ανάπτυξη (δρόμοι, γέφυρες, κτίρια, τέχνες κ.λπ.), η Κρήτη επεκτάθηκε και με τις αποικίες της. Αποίκησε μεγάλο μέρος των Κυκλάδων, πολλές περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας, καθώς και τμήματα της Σικελίας, της Συρίας, της Λιβύης, της Αραβίας και αλλού. Οι αποικίες αυτές ήταν εμπορικοί σταθμοί, οι περισσότεροι από τους οποίους ιδρύθηκαν από τους Κρήτες και δεν κατακτήθηκαν με τη βία. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ο Μίνωας κατέλαβε την Αθήνα και επέβαλε στην πόλη τον βαρύ φόρο της αποστολής των νέων της για να γίνουν θύματα του Μινώταυρου. Ο στόλος της Κρήτης προστάτευε τις αποικίες της. Πράγματι, η Κρήτη βίωνε μια ακμή πολιτισμού και εθνικής ισχύος, όταν οι Αχαιοί από την Αττική, επέφεραν την κατάρρευση του Μινωικού κράτους γύρω στο 1400 π.Χ. (αυτό θυμίζει τον μύθο του Θησέα, που σκότωσε τον Μινώταυρο). Η επιδρομή έγινε μετά τη δολοφονία του Μίνωα και τη συντριβή ολόκληρου του μινωικού στόλου από τη φουρτουνιασμένη θάλασσα γύρω από τη Σικελία, όπου είχε λάβει χώρα μια εκστρατεία για την τιμωρία του Δαίδαλου (Δαίδαλος – Αθηναίος αρχιτέκτονας, που έφτιαξε το λαβύρινθο). Η Μινωική αυτοκρατορία δεν μπόρεσε ποτέ να ανακάμψει από μια τέτοια καταστροφή.
Χανιά: Χτισμένη στη θέση της αρχαίας Κυδωνίας, κατοικείται συνεχώς από τη νεολιθική εποχή. Κατά τη διάρκεια του 7ου αιώνα μ.Χ. καταστράφηκε, αλλά ανοικοδομήθηκε από τους Βενετούς τον 13ο αιώνα. Χωρίζεται στην παλιά και τη νέα πόλη. Η παλιά πόλη είναι χτισμένη γύρω από το ενετικό λιμάνι, όπου το φρούριο Φιρκάς δεσπόζει πάνω από τη ΒΔ ακτή (η ελληνική σημαία υψώθηκε για πρώτη φορά εδώ το 1913 που απελευθερώθηκε το νησί), ενώ στο Α τμήμα της εισόδου του δεσπόζει το ενετικό φως. Το λιμάνι είναι αξιόλογο και αποτελεί κύριο πόλο έλξης για όλους τους επισκέπτες. Για εξορμήσεις στην πόλη επισκεφθείτε τις συνοικίες “Κουμ-Καπί” (από τις πιο γνωστές), “Χαλέπα” (ιστορική, από τις πιο όμορφες, εδώ βρίσκεται το σπίτι όπου έζησε ο ηγέτης του ελληνικού έθνους Ελευθέριος Βενιζέλος), “Σπλάντζια” (με τουρκικό μιναρέ) και “Τοπανάς” (με βενετσιάνικα κτίρια). Επισκεφθείτε επίσης τη Δημόσια Αγορά για να ψωνίσετε. Έχει πολλά ωραία εμπορεύματα. Κατά μήκος της βόρειας πλευράς υπάρχουν καταστήματα με δερμάτινα είδη και παραδοσιακές κρητικές μπότες (στιβάνια).
Η Γαύδος ταυτίζεται με την Ωγυγία, το νησί της Καλυψώς, που κράτησε τον Οδυσσέα αιχμάλωτο για 6 χρόνια. Το νησί κατοικείται από τα προϊστορικά χρόνια. Η “κόρη της Γαύδου”, γυναικείο άγαλμα που χρονολογείται από τη ρωμαϊκή εποχή, βρίσκεται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο. Το νησί διαθέτει όμορφες παραλίες και υπέροχα καθαρά νερά.
