Μονεμβασιά, στα αρχαία ελληνικά, σημαίνει μόνη δίοδος. Το όνομα αυτό δόθηκε, πιθανότατα, επειδή υπάρχει μονάχα μια είσοδος για την καστροπολιτεία, μέσω της γέφυρας. Kατά την διάρκεια του Μινωικού πολιτισμού είχε πάρει το όνομα Άκρα Μινώα, ίσως επειδή ήταν το άκρο των συνόρων του Βασιλιά Μίνωα (ο Βασιλιάς Μίνωας ήταν ο πρώτος Βασιλιάς της Κρήτης, από όπου και το όνομα «Μινωικός πολιτισμός»).
Πολλά χρόνια αργότερα, τον 4ο αιώνα μ.Χ., ένας ισχυρός σεισμός θα αποσπάσει το βράχο από την χερσόνησο και θα πάρει την μορφή που έχει σήμερα.
Στον 6ο και 7ο αιώνα μ.Χ., η Μονεμβασιά χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο για τους Σπαρτιάτες από τις Σκλαβηνίες (Σκλαβηνίες ήταν ομάδες Σλαβικού πληθυσμού εγκατεστημένοι στην Ελλάδα και κυρίως στην Πελοπόννησο), που λεηλατούσαν τις γύρω περιοχές. Αυτοί πρώτοι οχύρωσαν την Πάνω Πόλη, στην κορυφή του βράχου, και την Κάτω Πόλη, στην ρίζα του.
Ένα από τα χτίσματα της Κάτω Πόλης ήταν ο ναός του Χριστού Ελκομένου, ο οποίος σώζεται μέχρι σήμερα, 14 αιώνες μετά! Μέσα στο ναό υπήρχε η εικόνα του Χριστού Ελκομένου, η οποία εκλάπη τον 12ο μ.Χ. Η «αντικαταστάτρια» της, του 14ου αιώνα, εκλάπη και αυτή το Νοέμβριο του 1979 από τρεις αρχαιοκάπηλους, μαζί με διάφορα άλλα κειμήλια, οι οποίοι αφαίρεσαν το μουσαμά με την αγιογραφία και έπειτα τεμάχισαν την εικόνα! Ένα χρόνο αργότερα, η αστυνομία έπιασε τους δράστες και η εικόνα επέστρεψε στον ναό. Οι καλύτεροι αγιογράφοι της εποχής επανέφεραν την εικόνα στην αρχική της κατάσταση και σήμερα μπορούμε να την δούμε.
Στα Βυζαντινά χρόνια, λόγω της καλής γεωγραφικής θέσης αλλά και του απόρθητου φρουρίου, η Μονεμβασιά έγινε μια ισχυρή πόλη, με καλή στρατιωτική δύναμη αλλά και οικονομική άνθηση, χάρη στην παραγωγή και το εμπόριο του φημισμένου τότε γλυκού κρασιού Μαλβαζία.
Όταν οι Τούρκοι λεηλάτησαν την Κωνσταντινούπολη (1453 μ.Χ.), η Μονεμβασιά παραδόθηκε αυτόβουλα στους Βενετούς και μπήκε στην προστασία του Πάπα. Όμως, το 1540 οι Βενετοί αποφάσισαν να αποσυρθούν από την Πελοπόννησο, πήραν μαζί τους την τεχνοτροπία και την αμπελουργία της Μαλβαζίας, και πήγαν στην Κρήτη που ήταν τότε δική τους κτήση.
Από τον 16ο αιώνα έως το 1821 μ.Χ. η Μονεμβασιά άλλαζε ηγεμόνες, οι οποίοι συναγωνίζονταν για την κυριαρχία της, μεταξύ των Βενετών και των Τούρκων. Ελευθερώθηκε κατά την Ελληνική επανάσταση, από τα πρώτα κάστρα μάλιστα, και οι Τούρκοι κάτοικοι του μεταφέρθηκαν στα παράλια της Μικράς Ασίας (τι τεράστια διαφορά με τους Τούρκους, οι οποίοι συνήθως σκότωναν όλους τους άντρες και πουλούσαν τα γυναικόπαιδα σε σκλαβοπάζαρα).
Το κάστρο της Μονεμβασιάς είναι πολύ εντυπωσιακό και ένα από τα καλύτερα διατηρημένα κάστρα στην Ελλάδα. Ο περίπατος στα σοκάκια του, τα τείχη του, τις εκκλησίες του, είναι εμπειρία ζωής. Να επισκεφτείτε τις πολύ όμορφες εκκλησίες της Αγίας Σοφίας, του Ελκόμενου Χριστού και της Παναγίας Χρυσαφίτισας.
