Η Λέρος διαδραμάτισε σημαντικό στρατηγικό ρόλο στο Αιγαίο, λόγω της κεντρικής της θέσης και των βαθιών, προστατευμένων κόλπων της. Το λεξικό “Μπαμπινιώτης” μας πληροφορεί ότι το όνομά της προέρχεται πιθανότατα από τη λέξη “λευρός”, που σημαίνει “λείος”. Το όνομα αυτό εμφανίστηκε τον 6ο αιώνα π.Χ. (σε επιγραφές που χρονολογούνται από την εποχή εκείνη). Ένας οικισμός που αποκαλύφθηκε στο Παρθένι παρέχει ενδείξεις ότι το νησί κατοικείται από το 4500 π.Χ. Ο Όμηρος ονόμασε το νησί, μαζί με τον Ν. Κάλυμνο, “Καλύδναι νισοί” και γράφει ότι έστειλαν πλοία στην Τροία.
Στα μεταγενέστερα χρόνια η Λέρος κατακτήθηκε και εποικίστηκε από τους Δωριείς, τους οποίους ακολούθησαν οι Ίωνες. Μετά τους Περσικούς πολέμους, η Λέρος ήταν μέλος των Αθηναίων Συμμάχων, αλλά περιήλθε στα χέρια των Σπαρτιατών γύρω στα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ., κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου. Η Λέρος είναι η γενέτειρα του αρχαίου ποιητή Δημόδικου καθώς και του ιστορικού Φερεκύδη. Υπάρχουν λείψανα ναού για μια θεά (κάποιοι λένε την Άρτεμη, καθώς το νησί ήταν γνωστό ως νησί της θεάς Άρτεμης) στο Παρθένι, αρχαίες οχυρώσεις στον Ξηρόκαμπο (Παλαιόκαστρο) και ένας οικισμός του 7ου αιώνα π.Χ. στην Αγία Μαρίνα.
Το νησί ακολούθησε αργότερα την τύχη των υπόλοιπων Δωδεκανήσων, δηλαδή τη Ρωμαϊκή κυριαρχία, τη Βυζαντινή, τη Φραγκοκρατία (14ος και 15ος αιώνας) και την Τουρκοκρατία (16ος έως 19ος αιώνας). Το 1912 το νησί περιήλθε στα χέρια των Ιταλών, οι οποίοι έχτισαν μια ναυτική βάση και μοναδικά κτίρια που γοητεύουν ακόμη και σήμερα. Το 1948, το νησί επανενώθηκε με τη μητέρα Ελλάδα.
Το κλίμα είναι ήπιο και η μέση θερμοκρασία κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού είναι 26°C και 17°C κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Κάθε καλοκαίρι διοργανώνονται πολλές ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις (πολιτιστικές, καλλιτεχνικές).
Η Αγία Μαρίνα, μαζί με τον Πλάτανο που είναι η συνέχεια της, αποτελούν την πρωτεύουσα του νησιού (ο Πλάτανος είναι η επίσημη πρωτεύουσα). Τα περισσότερα σπίτια της χτίστηκαν στις αρχές του 20ου αιώνα και τα αρχαιολογικά ευρήματα στο “Μπρούτζι” δείχνουν ότι η αρχαία πόλη, που ξεκινούσε από την περιοχή του Κάστρου, έφτανε μέχρι εδώ. Το Βυζαντινό Κάστρο (χτισμένο πάνω στα ερείπια της αρχαίας ακρόπολης του 7ου αιώνα π.Χ.) προστατεύει την Αγία Μαρίνα με τη σκιά του και αποτελεί καταφανές σημείο.
Αξιοθέατα: Ανεβείτε για να θαυμάσετε το Κάστρο και να επισκεφθείτε την εκκλησία της Παναγίας, η οποία δεσπόζει πάνω από όλες τις άλλες (έχει όμορφες τοιχογραφίες, μια σπάνια εικόνα της Παναγίας που θεωρείται θαυματουργή, μια πολύ όμορφη εκκλησιαστική συλλογή και μια καμπάνα από χαλκό και ασήμι, κατασκευασμένη από Ρώσους τεχνικούς της εποχής των Τσάρων).
Γιορτές: Στις 17 Ιουλίου είναι η γιορτή της Αγίας Μαρίνας, η γιορτή της Παναγίας του Κάστρου με τη μεγάλη γιορτή που γίνεται στις 15 Αυγούστου και η γιορτή του κρασιού (το πρώτο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου).
Γεύσεις: Κυρίως θαλασσινά, αλλά και πολύ ωραίο κρέας. Δοκιμάστε το “διασόγαλο” (αναψυκτικό) και το γλυκό “πουγκάκια” (όπως αυτά στον Πάτμο).
Κατά τη διάρκεια της ιταλικής κυριαρχίας της Δωδεκανήσου (πρώτο μισό του 20ου αιώνα), ο όρμος Λακκί επιλέχθηκε για να γίνει ναύσταθμος. Η μορφή της περιοχής άλλαξε εντελώς από τότε. Ευρείς δρόμοι, όμορφα κτίρια και πάρκα με δέντρα συνθέτουν μια πόλη που είναι ευχάριστη στην όψη. Η καμπύλη γραμμή των κτιρίων, αντί για τις συνηθισμένες γωνίες, είναι πιο απαλή στο μάτι.
Το ελληνικό τορπιλοβόλο “Βασίλισσα Όλγα” βυθίστηκε εδώ κατά τη διάρκεια επιδρομής γερμανικών αεροσκαφών το 1943. Εδώ έχει στηθεί μνημείο (στη μικρή προβλήτα με το γλίστρημα) στη μνήμη των ναυτικών που χάθηκαν.
Αξιοθέατα: Τα δημόσια κτίρια της ιταλικής κυριαρχίας έχουν παραμείνει και μεταξύ των εκκλησιών που ξεχωρίζουν για το ιστορικό τους ενδιαφέρον είναι ο Άγιος Ιωάννης του Θεολόγου (τα ψηφιδωτά χρονολογούνται από τον 11ο αιώνα), που βρίσκεται στο δρόμο προς τον κόλπο της Γούρνας και ο Άγιος Νικόλαος στην πόλη.
Γιορτές: Πολιτιστικές εκδηλώσεις πραγματοποιούνται όλο το καλοκαίρι.
