Είναι το νησί που, όπως λέει ο Όμηρος, «σχεδόν εφάπτεται» με την απέναντι Αιτωλοακαρνανία της ηπειρωτικής Ελλάδας. Στον πορθμό του Δρεπάνου υπάρχει μια πλωτή γέφυρα μήκους περίπου 25 μέτρων που ενώνει το νησί με την απέναντι στεριά. Μαζί με την Εύβοια είναι τα δυο μοναδικά νησιά στην Ελλάδα στα οποία η πρόσβαση γίνεται οδικώς.
Το όνομά της φαίνεται να το πήρε από το άσπρο χρώμα των πετρωμάτων της. Το ακρωτήριο Λευκάτα, που βρίσκεται στο νότιο άκρο του νησιού, στην αρχαιότητα ονομαζόταν «Λευκάς πέτρα», και πιστεύεται πως έδωσε το όνομά του στο νησί.
Υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα που μαρτυρούν την παρουσία ανθρώπων από την Νεολιθική εποχή. Βρέθηκαν ευρήματα στο Φρυνί (Ασβότρυπα) καθώς και στο σπήλαιο της Χοιρότρυπας κοντά στην πρωτεύουσα του νησιού. Κατά την διάρκεια των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων χτίστηκαν ιερά του Πανός και των νυμφών στην Ασβότρυπα και στην χερσόνησο της Αγίας Κυριακής. Επίσης βρέθηκαν 30 κυκλικοί τύμβοι με πολλά κτερίσματα που μαρτυρούν ότι υπήρχε οικισμός από την εποχή του Χαλκού έξω από το Νυδρί, και δύο νεκροταφεία στην πόλη της Λευκάδας, ένα νότιο (στους Καρυώτες) κι ένα βόρειο (στη θέση Τσεχλιμπού) που φανερώνουν την ακμή μιας αρχαίας πόλης μέχρι τους ελληνιστικούς χρόνους. Η πόλη προστατευόταν με τοίχος το οποίο κατέληγε στη θάλασσα κοντά στις αλυκές και τμήματα του υπάρχουν στο λόφο του Κούλμου.
Η Λευκάδα ιδρύθηκε ως αποικία των Κορίνθιων και μερικών Κερκυραίων τον έβδομο αιώνα π.Χ. Φαίνεται να συμμάχησε με την Σπάρτη στο Πελοποννησιακό πόλεμο και να υποστήριξε αργότερα την εκστρατεία του Μέγα Αλέξανδρου, για αυτό και ιδρύθηκαν πόλεις με το ίδιο όνομα στη Συρία και τη Δαμασκό.
Τα βυζαντινά χρόνια το νησί ονομαζόταν Αγία Μαύρα. Έτσι ονομαζόταν ο ναός που ήταν κτισμένος μέσα στο ομώνυμο κάστρο το οποίο αποτελούσε πρότυπο οχυρωματικής τέχνης, κατασκευασμένο από τον Σικελό Ιωάννη Ορσίνι. Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, όσο την πόλη την είχαν οι Τούρκοι, η πόλη επεκτείνονταν γύρω απ’ αυτό το κάστρο. Οι Τούρκοι του πρόσθεσαν μία μεγάλη τοξωτή γέφυρα με 360 καμάρες, στις οποίες μάλιστα στήριξαν τους σωλήνες ενός υδραγωγείου, που έφερνε νερό στο κάστρο. Αρκετά χρόνια μετά, η γέφυρα καταστράφηκε από σεισμούς ενώ κάποια ίχνη της σώζονται μέχρι και σήμερα μέσα στη λιμνοθάλασσα.
Όταν κατέκτησαν το νησί οι Βενετοί, μετέφεραν την πόλη στη σημερινή της θέση απέναντι από το κάστρο. Οι Βενετοί αναγνώριζαν και επέτρεπαν στο νησί κάποια διοικητική αυτονομία, δημιουργώντας τοπικές αυτοδιοικήσεις, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει την έλλειψη επιρροής των βενετσιάνικων στοιχείων στις υποδομές και τον τρόπο ζωής των κατοίκων του νησιού.
Η Γαλλία αρκετά αργότερα, με τον Ναπολέοντα, κατέλαβε τη Λευκάδα, όπως και τα υπόλοιπα Επτάνησα. Τα οικονομικά μέτρα των Γάλλων δεν μπορούσαν να τα αντέξουν οι Λευκαδίτες οι οποίοι και δυσανασχέτησαν. Οι Ρωσότουρκοι αργότερα πήραν υπό την κυριαρχία τους τα Επτάνησα. Από εκείνους η κυριαρχία πέρασε στους Άγγλους για να παραχωρηθούν στο τέλος στους Έλληνες. Μετά την μικρασιατική καταστροφή η Λευκάδα δέχτηκε γύρω στους 5.000 πρόσφυγες.
Η πόλη Λευκάδα, η πρωτεύουσα του νησιού, περιβάλλεται από τον δίαυλο και τη λιμνοθάλασσα, ενώ βορειότερα βρίσκεται η λεπτή κυκλική γραμμή της αμμουδιάς της Γύρας με τα λιγοστά δέντρα της και τους μύλους. Στην πρωτεύουσα, η οποία είναι και λιμάνι ταυτόχρονα, μπορεί κανείς να επισκεφτεί το πάρκο Μποσκέτο, με τις προτομές λογίων προσωπικοτήτων του νησιού. Στην περιοχή Κουζούντελη αξίζει επίσης να δει τα αιωνόβια πλατάνια και να πιεί καφέ στα παραδοσιακά καφενεία που σερβίρουν εκτός από καφέ και σουμάδα φτιαγμένη από αμύγδαλα. Αξιόλογο είναι και το Αρχαιολογικό Μουσείο με ευρήματα από τη Μέση Παλαιολιθική εποχή μέχρι τον 4ο αι. μ.Χ. από ταφικούς τύμβους στο Νυδρί και τα νεκροταφεία της αρχαίας πόλης της Λευκάδας.
Στο στον κάβο Δουκάτο ή Λευκάτα, σε μικρή απόσταση από τον οικισμό Αθάνι, στη θέση του σημερινού φάρου, 60 μέτρα πάνω από τη θάλασσα, στην αρχαιότητα χτίστηκε το ιερό του Απόλλωνα, όπου γίνονταν θυσίες, για να εξευμενιστούν οι θεοί. Η τοποθεσία αυτή, με τους απόκρημνους βράχους και θέα στη θάλασσα, αναφέρεται και ως «Πήδημα της Σαπφούς» και αργότερα «Κάβος της Κυράς», επειδή, σύμφωνα με την παράδοση, εδώ αυτοκτόνησε η λυρική ποιήτρια .
Εκτός από τον κάβο, ένας ρομαντικός προορισμός είναι και οι καταρράκτες στο Δημοσάρι. Από βράχια ύψους 12 μέτρων, το νερό πέφτει με δύναμη σε μία λίμνη. Παρόλο που απέχουν μόλις τέσσερα χιλιόμετρα από την θάλασσα δίπλα στο Νυδρί δεν θυμίζει καθόλου νησιώτικο τοπίο αλλά περισσότερο ηπειρωτικό. Πολύ ενδιαφέρουσα είναι και η χλωρίδα και η πανίδα, όχι μόνο γύρω από τον καταρράκτη, αλλά και σε διάφορα άλλα σημεία στο νησί όπως στους υδροβιότοπους. Έχουν καταγραφεί 12 υδροβιότοποι. Άλλοι με γλυκό άλλοι με υφάλμυρο κι άλλοι μόνο με αλμυρό νερό. Το νησί έχει συμπεριληφθεί στη σύμβαση Ραμσάρ.
Εκτός από τους υδροβιότοπους στα βορειοανατολικά της πόλης της Λευκάδας βρίσκεται ένα μοναδικό, ιστορικά, ζωντανό περιβαλλοντικό μνημείο, οι αιωνόβιοι Ενετικοί ελαιώνες. Αποτελείται από υπεραιωνόβιες ελιές που φυτεύτηκαν από τους Ενετούς, όταν κατέλαβαν το νησί προκειμένου να στρέψουν τους Λευκαδίτες από τη θάλασσα στη γεωργία.
Οι λάτρεις των θαλάσσιων σπορ θα βρουν παραλίες κατάλληλες για αυτά. Στην παραλία του Άγιου Γιάννη και στην συνέχειά της, στους Μύλους, μπορεί κανείς να έρθει σε πρώτη επαφή με το άθλημα kitesurfing. Ο Άγιος Ιωάννης είναι μια αμμώδης παραλία στη δυτική πλευρά του νησιού και πολύ κοντά στην πόλη της Λευκάδας. Οι παλιοί ανεμόμυλοι που υπάρχουν εκεί κάνουν το τοπίο πολύ γραφικό. Στον κόλπο της Βασιλικής, στην παραλία Πόντι, θα βρει κανείς ιδανικές συνθήκες για windsurfing. Κι οι δύο παραλίες συγκαταλέγονται στις τρεις καταλληλότερες της Ευρώπης και στις δέκα καλύτερες του κόσμου για τέτοιου είδους σπορ. Οι πιο τολμηροί θα απολαύσουν με το αλεξίπτωτο πλαγιάς μία πτήση που καταλήγει στο Κάθισμα, μία από τις ωραιότερες παραλίες. Ή, ακόμη, μπορούν να πετάξουν με τα αεροπλάνα του Ομίλου Αεραθλητών Λευκάδας. Η παραλία Κάθισμα είναι η συνέχεια της παραλίας Άγιος Νικήτας. Η παραλία είναι όμορφη, μεγάλη και αμμώδης και προστατεύεται από βράχους. Ο Άγιος Νικήτας ή Πευκούλια είναι μια μικρή παραλία που βρίσκεται κοντά στο χωριό Άγιος Νικήτας. Είναι μια από τις ομορφότερες παραλίες του νησιού, με καταγάλανα νερά άμμο και βότσαλο. Είναι μεγάλη, όμως έχει ρεύματα, οπότε χρειάζεται προσοχή. Η παραλία Μύλος βρίσκεται στον ομώνυμο κόλπο. Η πρόσβαση στον κόλπο είναι δυνατή με σκάφος από τον Άγιο Νικήτα. Η θάλασσα είναι απότομη, άρα δεν είναι ιδανική για αδύναμους κολυμβητές και τα παιδιά χρειάζονται συνεχή επίβλεψη. Η εντυπωσιακότερη παραλία ίσως της Λευκάδας είναι το πόρτο Κατσίκι λόγω του τοπίου με τους απότομους βράχους που την περιβάλλουν. Μπορεί να φτάσει κανείς κατεβαίνοντας τα σκαλοπάτια που υπάρχουν στους βράχους ή με σκάφος από τα χωριά Βασιλική και Νηδρί. Μια ακόμα παραλία δύσκολα προσβάσιμη χωρίς σκάφος είναι οι Εγκρεμνοί. Η παραλία είναι μεγάλη και αμμώδης και οι απότομοι βράχοι τριγύρω κάνουν το τοπίο μοναδικό.
Η Λευκάδα έχει πλούσια πολιτιστική ζωή. Η Φιλαρμονική Εταιρεία Λευκάδος (ΦΕΛ), που αποτελεί το δεύτερο αρχαιότερο μουσικό σωματείο στην Ελλάδα, έχει συνδράμει στην πολιτιστική κληρονομιά του τόπου. Η αναπαράσταση του Χωριάτικου Γάμου στην Καρυά καθώς και την Γιορτή Φακής στο οροπέδιο του Αγίου Δονάτου στην Εγκλουβή είναι επίσης δυο από τα πολιτιστικά δρώμενα τους νησιού. Επίσης ένα μεγάλο πανηγύρι γίνεται κάθε χρόνο στις 3 Μάιου στη γιορτή του πολιούχου της Λευκάδας, της Αγίας Μαύρας γύρω από το ομώνυμο εκκλησάκι της πόλης .
Περιτριγυρισμένη από 24 νησάκια η Λευκάδα είναι ο παράδεισος εκείνων που θα την επισκεφτούν έχοντας οποιοδήποτε πλωτό μέσο.
Λυγιά
Η Λυγιά βρίσκεται στα ανατολικά παράλια του νησιού. Διαθέτει μικρό λιμάνι για τα ψαροκάικα του νησιού ή σκάφη αναψυχής. Οι Καρυώτες και η Λυγιά είναι οι πρώτοι παραθαλάσσιοι οικισμοί που συναντάει κανείς φεύγοντας από την πόλη της Λευκάδα, ουσιαστικά ο ένας οικισμός είναι συνέχεια του άλλου.
Η παραλία της έχει χοντρά βότσαλα. Η περιοχή είναι γεμάτη μικρές και μεγάλες παραλίες στις οποίες η βλάστηση που φτάνει μέχρι την θάλασσα. Η Λυγιά είναι δεύτερο σε δυναμικότητα αλιευτικό κέντρο της δυτικής Ελλάδας και λειτουργεί μια από τις πιο σημαντικές ιχθυόσκαλες με πολλά ψαροκάικα και γρι-γρι.
Σε απόσταση 3 χιλιομέτρων από τη Λυγιά, βρίσκεται η Κατούνα. Είναι ένας παραδοσιακός οικισμός με παλιά σπίτια και μια όμορφη πλατειούλα στον κέντρο του χωριού. Αξίζει να επισκεφθεί κανείς τις δύο εκκλησίες, την Παναγία με το όμορφο καμπαναριό της, και τον Άγιο Βάρβαρο με το παλιό τέμπλο του και τις υπέροχες εικόνες του.
Νικιάνα
Η Νικιάνα βρίσκεται μεταξύ Λυγιάς και Νυδρίου, στην ανατολική δηλαδή πλευρά της Λευκάδας. Πριν εγκατασταθούν στη Νικιάνα οι πρώτοι κάτοικοί της ζούσαν στα ορεινά χωριά Αλέξανδρος και Κολυβάτα που βρίσκονται στην κορυφή του βουνού των Σκάρων. Τη Νικιάνα την προτιμούν πολλοί ιδιοκτήτες σκαφών επειδή διαθέτει γραφικό και απάνεμο λιμάνι με χώρο καθέλκυσης σκαφών.
Γύρω από τον οικισμού της Νικιάνας υπάρχουν ορισμένες μικρές ή και μεγαλύτερες παραλίες. Η περιοχή ενδείκνυται στις οικογένειες με παιδιά και ηλικιωμένους διότι η πρόσβαση είναι πολύ εύκολη, τα νερά πιο αβαθή σε σχέση με τις δυτικές παραλίες καθώς και η παρουσία των δέντρων δημιουργεί μια φυσική σκιά. Από τις παραλίες αυτές ξεχωρίζει η παραλία Λιμνί, στην είσοδο της Νικιάνας, με ψιλή άμμο και ρηχά νερά. Δίπλα βρίσκεται η μικρή παραλία Κοντριά με ασπρα βότσαλα, δίπλα από το λιμάνι του χωριού που πήρε το όνομά της από τα μεγάλα βράχια ή «κοντριά», όπως συνηθίζουν να τα ονομάζουν οι κάτοικοι του χωριού.
Νυδρί
Υπάρχουν αρχαιολόγοι που υποστηρίζουν ότι στην περιοχή βρισκόταν η πρωτεύουσα του νησιού του Οδυσσέα και της Ομηρική Ιθάκη. Στην περιοχή έγιναν ανασκαφές και βρέθηκαν οι κυκλικοί τύμβοι της Πρώιμης και αρχή Μέσης Εποχής Χαλκού, δεν βρέθηκαν όμως ευρήματα που να αποδεικνύουν την ύπαρξη του παλατιού του Οδυσσέα. Η περιοχή της πεδιάδας Νυδριού μέχρι και τις νοτιοανατολικές πλαγιές του όρους Σκάρος έχουν κηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος.
Απέναντί του Νυδρίου βρίσκονται τα νησάκια Μεγανήσι (που είναι το μεγαλύτερο του συμπλέγματος), Σκορπιός, Σκορπίδι, Σπάρτη, Μαδουρή, Χελώνη και Τσοκάρι αποτελούν «Πριγκιπονήσια» της Λευκάδας. Το νησάκι Μαδουρή, (ιδιοκτησία της οικογένειας Βαλαωρίτη)με το νεοκλασικό αρχοντικό του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, και η νησίδα Σκορπιός είναι ιδιωτικά. Τον Σκορπιό τον αγόρασε ο Αριστοτέλης Ωνάσης το 1963. Το ιδιωτικό αυτό νησάκι αρχιτεκτοτεχνήθηκε με κάθε πολυτέλεια και προσοχή ώστε να διαφυλάσσεται η ιδιοτικότητά του και σε αυτό φιλοξενήθηκαν κατά καιρούς οι μεγάλες, από όλο τον κόσμο, προσωπικότητες της εποχής. Στο λιμάνι του Νυδρίου υπάρχει σήμερα ανδριάντας του Ωνάση.
Το Νυδρί είναι χτισμένο μέσα σ΄ ένα κάμπο, κατά μήκος της θάλασσας. Η παραλία του Νυδριού είναι το πιο δημοφιλές σημείο του οικισμού, καθώς από εκεί μπορεί κανείς να θαυμάσει το ηλιοβασίλεμα.
Το προτιμούν και όσοι ταξιδεύουν με σκάφος στο Ιόνιο αφού διαθέτει ασφαλές και σύγχρονο λιμάνι.
Βλυχό
Είναι ένας παραθαλάσσιος οικισμός κοντά στο κοσμοπολίτικο Νυδρί της Λευκάδας, χτισμένος στη δυτική πλευρά ενός κλειστού κόλπου, που φέρει το όνομά του. Αντίκρυ στο Βλυχό βρίσκεται ο οικισμός Γένι. Τo χωριό είναι πоλύ στενό και τα σπίτια είναι διατεταγμένα σε 2 γραμμές кατά μήκoς της θάλασσας.
Τον όρμο αυτό, με παροχές ελλιμενισμού και εξυπηρέτησης σκαφών, τον προτιμούν όσοι ταξιδεύουν με σκάφος. Το όνομά του το πήρε από τις 30 βλύχες του βουνού της Αμαλής από όπου αναβλύζει νερό.
Κάποιοι ιστορικοί πιστεύουν ότι ο κόλπος ήταν το λιμάνι του νησιού του Οδυσσέα, το λιμάνι της Ομηρικής Ιθάκης.
Το Βλυχό αποτελούσε το επίνειο του χωριού Κατωχώρι. Στο παρελθόν αποτέλεσε ένα σημαντικό εμπορικό και αλιευτικό λιμάνι.
Ο τόπoς είναι δημοφιλής στους ανθρώπους πоυ έρχονται για να μάθоυν ιστιoπλоΐα ή έχουν σκάφη. Οι λάτρεις των σκαφών θα βρoυν σπίτια πρоς ενoιкίαση με άμεση πρόσβαση σε εγκαταστάσεις πρόσδεσης кαι ράμπες από σκυρόδεμα πоυ πηγαίνoυν από τо δρόμo κατευθείαν στη θάλασσα.
Πρόκληση για κάθε επισκέπτη είναι ο πρωινός περίπατος στον οικισμό Γένι μέχρι το εκκλησάκι της Αγίας Κυριακής. Στην ίδια περιοχή μπορείτε να επισκεφθείτε τον τάφο του Wilhelm Dörpfeld του γερμανού αρχιτέκτονα, αρχαιολόγου, φιλέλληνα που υποστήριζε ότι το νησί του Οδυσσέα ήταν η Λευκάδα.
Τα Σύβοτα
Είναι ένα από τα γραφικότερα λιμάνια του Ιονίου και έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός.
Τα Σύβοτα είναι το επίνειο του Ευγήρου και εκεί λέγεται, σύμφωνα με τους ιστορικούς που πιστεύουν ότι η Λευκάδα είναι το νησί του Οδυσσέα, πως ο Εύμαιος έβοσκε τους χοίρους του στην περιοχή και από αυτό το γεγονός, πήραν το όνομά τους( συς= κάπρος βοτόν= βοσκή).
Είναι χτισμένο σε έναν φυσικό όρμο, βαθύ, που μοιάζει με φιόρδ. Λόγω της γεωγραφικής θέσης του χαρακτηρίζεται ως ιδανικό λιμάνι και παρέχει δυνατότητα ελλιμενισμού σκαφών αναψυχής. Η χωρητικότητά του ξεπερνά τα 200 σκάφη, έχοντας τη δυνατότητα πρόσδεσης ακόμη και σκαφών με μεγάλο βύθισμα.
Στα Σύβοτα υπάρχουν μερικές υπέροχες παραλίες με καταπληκτικά νερά και λευκή άμμο, εξαιρετικής ομορφιάς. Ωστόσο, τα περισσότερα από αυτά είναι προσβάσιμα μόνο με πλωτά μέσα.
Δεν θα πρέπει να παραλείψει κάποιος να επισκεφτεί τον Φάρο Ακρωτηρίου Λευκάτας. Το ύψος του στρογγυλού τσιμεντένιου του πύργου είναι 14 μέτρα. Το εστιακό του ύψος είναι 70 μέτρα. Πιστεύεται ότι χτίστηκε επάνω στα ερείπια αρχαίου ιερού του Απόλλωνα.
Ο αρχαιολόγος Wilhelm Dörpfeld πίστευε ότι οι Φαίακες άφησαν εκεί τον Οδυσσέα ενώ εκείνος κοιμόταν κι εκείνος όταν ξύπνησε κατάλαβε ότι ήταν στο βασίλειό του.
Βασιλική
Η Βασιλική είναι το δεύτερο μεγαλύτερο κέντρο τουριστικής κίνησης του νησιού μετά το Νυδρί. Αποτελεί το κεφαλοχώρι στην περιοχή της νότιας Λευκάδας, το οποίο αρχικά κατοικήθηκε από κατοίκους των γύρω ορεινών χωριών. Ο όρμος της Βασιλικής βρίσκεται ανάμεσα στο ακρωτήριο της Λευκάτας στα δυτικά και το ακρωτήριο Λιψό στα ανατολικά.
Αναφέρεται πως την ονομασία της την πήρε από μια πριγκιποπούλα που έρχονταν με το καράβι της για να συναντήσει τον αγαπημένο της. Εξαιτίας της μεγάλης θαλασσοταραχής βούλιαξε το καράβι που επέβαινε κι εκείνη έχασε τη ζωή της. Το όνομα Βασιλική, δόθηκε προς τιμή της πριγκιποπούλας, στην περιοχή.
Από τη Βασιλική ξεκινούν τα τουριστικά σκάφη για τις παγκοσμίως διάσημες παραλίες Πόρτο Κατσίκι και Εγκρεμνοί, που βρίσκονται σε μια απομονωμένη τοποθεσία στα νοτιοδυτικά του νησιού και είναι αρκετά πιο δυσπρόσιτες από τη στεριά.
Η παραλία είναι έξω βοτσαλωτή όμως μέσα γίνεται γρήγορα αμμώδης και τα νερά είναι αβαθή. Ο μεγάλος προστατευμένος κόλπος του χωριού προς τα δυτικά κατά μήκος της παραλιας ονομάζεται Πόντι και θεωρείται μία από τις καλύτερες της Μεσογείου για το άθλημα της ιστιοσανίδας, αφού έχει ιδιαίτερες συνθήκες αέρηδων. Ο κόλπος φημίζεται για τον μεσημεριανό άνεμο που ονομάζεται Eric, ο οποίος φυσά με ταχύτητα 30-40 μίλια την ώρα. Χάρη σε τέτοιες ιδανικές φυσικές συνθήκες, η Βασιλική είναι από τις δέκα καλύτερες παραλίες στον κόσμο για ιστιοσανίδα.
Από το λιμανάκι του οικισμού έχει καθημερινή ακτοπλοϊκή σύνδεση με την Κεφαλονιά (Φισκάρδο) και την Ιθάκη (Φρίκες και Πισαετό), αλλά και την διπλανή παραλία, ανατολικά μέσα στον κόλπο, την παραλία του Αγιοφυλίου.
