Λιμενίσκος Πλύτρων και Ο. Ξυλής
Βυθισμένος στην ανατολική ακτή της Λακωνίας, όπου οι πλαγιές του όρους Πάρνωνας κατεβαίνουν προς τη θάλασσα, βρίσκεται ο προστατευμένος κόλπος της Κόλπος Ξυλή και το μικρό λιμενικό χωριό Πλύτρα, μαζί με τον γειτονικό οικισμό Αρχάγγελος. Παρότι ήσυχος και σχετικά άγνωστος, ο τόπος διατηρεί ίχνη μιας μακράς ανθρώπινης ιστορίας — από την αρχαιότητα, μέσω της Ρωμαϊκής και Βυζαντινής εποχής, έως τον μεσαίωνα και τη σύγχρονη εποχή.
Αρχαία περίοδος
Η ευρύτερη περιοχή γύρω από την Πλύτρα ανήκε στον χώρο της αρχαίας πόλης Ασωπός (στην αρχαία Λακωνία). Σύμφωνα με γεωγραφικές ενδείξεις, η Ασωπός βρισκόταν κατά μήκος της ακτής εδώ, προστατευμένη από τη χερσόνησο Ξυλή, σε φυσικό λιμάνι.
Πιο συγκεκριμένα:
- Έχουν εντοπιστεί υπαίθριες γρανιτικές/αμμοσπηλιώδεις λατομικές θέσεις πάνω από τον κόλπο της Ξυλής, με χαραγμένη ανάγλυφη παράσταση του Ηρακλή, δείγμα εκμετάλλευσης λίθου στην αρχαιότητα.
- Στην αρχαιότητα, η Ασωπός αναφέρεται ως μία από τις 18 πόλεις του λακωνικού «κοινού» των Ερυθρολακώνων, που ασχολούνταν με την παραγωγή πορφύρας από κοχύλια κατά μήκος της ακτής.
- Η τοπική παράδοση καταγράφει ότι τμήμα της πόλης της Ασωπού βυθίστηκε κοντά στην παραλία Κόκκινες πλησίον της Πλύτρας, λόγω ισχυρού σεισμού στα τέλη του 4ου αιώνα μ.Χ. (περ. 375 μ.Χ.).
Έτσι, στην αρχαιότητα αυτός ο προστατευμένος κόλπος πρόσφερε φυσικό λιμάνι, πρόσβαση σε λατομείο λίθου και ακτοπλοΐα-εμπορία. Η ύπαρξη υποβρύχιων ερειπίων προσθέτει μια δραματική διάσταση.
Ρωμαϊκή & Βυζαντινή εποχή
Κατά τη Ρωμαϊκή κυριαρχία, η Λακωνία παρέμεινε απομακρυσμένη αλλά λειτουργική ζώνη ακτής – θάλασσας. Το λιμάνι της Πλύτρας πρέπει να εξυπηρετούσε τοπικό αλιευτικό στόλο, μικρό εμπορικό δρομολόγιο και επικοινωνία με το εσωτερικό. Στη Βυζαντινή εποχή, η ευρύτερη περιοχή υπέστη αλλαγές· η ακτή ήταν μερικές φορές ευάλωτη σε πειρατεία και ο πληθυσμός σε πολλές περιπτώσεις αποσύρθηκε στο εσωτερικό.
Μεσαιωνική και πρώιμη νεότερη περίοδος
Τη μεσαιωνική περίοδο και υπό την Ενετοκρατία ή την Οθωμανική εξουσία η περιοχή παρέμεινε περιθωριακή, αλλά η ακτή της πρόσφερε καταφύγιο για αλιεία και περιστασιακό εμπόριο. Ο γειτονικός οικισμός Αρχάγγελος περιγράφεται σήμερα ως παραδοσιακό ψαροχώρι σε λεπτή λωρίδα γης που μοιάζει σχεδόν νησίδα.
Στην Πλύτρα υπάρχει ένα ερειπωμένο σπίτι, που κατασκευάστηκε από την οικογένεια Βενετσανάκη πολύ πριν το 1870, και κατά τοπική παράδοση φιλοξένησε τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, επειδή οι δύο οικογένειες ήταν στενές.
Έτσι, η σύγχρονη ταυτότητα του τόπου συνδέεται με την εποχή της Επανάστασης του 1821 και τη μετα-Οθωμανική περίοδο.
Ο. Αρχάγγελος, από Α
Σύγχρονη εποχή & τουρισμός
Κατά τον 20ό και 21ο αιώνα η περιοχή εξελίχθηκε σε ήσυχο παραθαλάσσιο προορισμό. Οι παραλίες της Πλύτρας όπως η Πάχια Άμμος, η Άρτάνη, οι Κόκκινες είναι γνωστές για τα καθαρά μπλε νερά τους.
Κάτω από το νερό, λίγα μέτρα από την ακτή της Πλύτρας, μπορείτε να κάνετε υποβρύχιο ψάξιμο (snorkelling) και να δείτε τα ερείπια της βυθισμένης αρχαίας πόλης της Ασωπού.
Το λιμάνι του χωριού φιλοξενεί αλιευτικά σκάφη και γιοτ· ο δήμος διοργανώνει θερινές πολιτιστικές εκδηλώσεις. Παρότι προσβάσιμος, παραμένει σε μεγάλο βαθμό ήσυχος – πολλοί επισκέπτες την εκτός εποχής περιγράφουν σχεδόν έρημο λιμάνι.
Γιατί να το επισκεφθείτε
- Μπορείτε να κολυμπήσετε και να κάνετε snorkelling πάνω από αρχαία βυθισμένα ερείπια πόλης (ή τμήματος αυτής) στον κόλπο.
- Να δείτε τα σημάδια των αρχαίων λατομείων και το ανάγλυφο του Ηρακλή στη βραχώδη πλαγιά πάνω από τον κόλπο της Ξυλής.
- Να περπατήσετε σε ένα χωριό που διατηρεί τον αλιευτικό χαρακτήρα του.
- Ολόκληρη η περιοχή συνδέεται με τους σημαντικούς ιστορικούς άξονες της Λακωνίας: αρχαίες πόλεις-σύμπραξεις, λατομεία, βυζαντινές εξορίες, νεότερη ελληνική ιστορία.
- Η απομακρυσμένη θέση και η χαμηλή τουριστική πίεση διατηρούν ένα αίσθημα βάθους χρόνου και ηρεμίας.
