Η πόλη του Ναυπλίου πήρε το όνομα της από τον ιδρυτή της, Ναύπλιο, που έζησε στη Ομηρική Ελλάδα. Ο Ναύπλιος ήταν γιος του Ποσειδώνα και πολύ όμορφος άντρας, τόσο πολύ που καμία γυναίκα δεν μπορούσε να αντισταθεί. Έτσι, οι διάφοροι βασιλιάδες της εποχής του ανέθεταν να παρασύρει κάποιες ανεπιθύμητες γι’ αυτούς γυναίκες και να τις πνίγει! Όμως ο Ναύπλιος ήταν καλό παιδί και δεν ολοκλήρωνε την αποστολή του. Αντί να τις σκοτώσει, τις βοηθούσε να διαφύγουν. Μέχρι που ο βασιλιάς της Κρήτης Κατρέας του παρέδωσε για σφαγή τις κόρες του Αερόπη και Κλυμένη. Ο Ναύπλιος αγάπησε και παντρεύτηκε την Κλυμένη, σταμάτησε να φυγαδεύει ελληνοπούλες στο εξωτερικό και έζησε οικογενειάρχης, με τρεις γιους, στην πόλη του Ναυπλία.
Ένας από τους γιους του ήταν ο Παλαμήδης, ο εφευρέτης των ζαριών (γιατί κανένα μέχρι τώρα καζίνο δεν έχει ονομαστεί Παλαμήδης;). Ο Παλαμήδης ήταν από τους πρώτους που στάθηκαν στο Μενέλαο, όταν η γυναίκα του Ωραία Ελένη έφυγε με τον Τρώη Πρίαμο, και βοήθησε να ξεσηκωθεί η υπόλοιπη Ελλάδα εναντίον στην Τροία. Ο Οδυσσέας, βασιλιάς της Ιθάκης, δεν ήθελε αρχικά να εκδράμει εναντίον της Τροίας, όμως ο Παλαμήδης τον ξεγέλασε και τον ανάγκασε να πει ναι. Ο Οδυσσέας φυσικά δεν το ξέχασε (καμία σοβαρή σαπουνόπερα δεν αφήνει προσβολή χωρίς εκδίκηση) και κατάφερε, με δόλο, να τον ενοχοποιήσει πριν το τέλος της Τρωικής εκστρατείας και να τον καταδικάσει σε θάνατο. Ο πατέρας του Ναύπλιος, μην γνωρίζοντας ακόμα το «γύρνα το άλλο μάγουλο», άρχισε να αποπλανεί τις γυναίκες των βασιλιάδων την μια μετά την άλλη και, όταν δεν έφτασε αυτό, άναψε φωτιές στο Κάβο Ντόρο όταν γυρνούσαν τα πλοία των Αχαιών, αυτοί νόμιζαν ότι ήταν λιμάνι και γκρεμίστηκαν στα βράχια.
Το Ναύπλιο κατοικείται συνεχώς από τα προϊστορικά χρόνια. Λείψανα οικισμού και κάστρου των Φοινίκων και των Αιγύπτιων, βρέθηκαν στον λόφο της Ακροναυπλίας. Μέχρι τον 7ο αιώνα π.Χ., το Ναύπλιο ήταν αυτόνομη πόλη, κατόπιν όμως κατακτήθηκε από το Άργος και έγινε το επίνειο του. Οι Βυζαντινοί (άργησαν αλλά) κατάλαβαν την στρατηγική και εμπορική αξία του Ναυπλίου και μεταξύ 8ου και 10ου αιώνα το οχύρωσαν με κάστρο και τείχη. Δυστυχώς όμως και άλλοι κατάλαβαν την αξία του, με αποτέλεσμα τα επόμενα 800 χρόνια να αλλάζει ιδιοκτήτες συνεχώς!
Οι Φράγκοι, με αρχηγό τον Γοδεφρίγο Βιλλεαρδουίνο, το 1212 μ.Χ. κατέλαβαν το Ναύπλιο και το κράτησαν μέχρι το 1389 όταν, η τελευταία κυρά του Ναυπλίου Μαρία Ντ’ Ανγιέν, κουρασμένη από τις τούρκικες επιδρομές, πούλησε την πόλη στους Βενετούς. Οι Βενετοί φυσικά επιδόθηκαν σε περαιτέρω εργασίες ενίσχυσης των τειχών και του φρουρίου, με αποτέλεσμα η πόλη να αντισταθεί στο μισοφέγγαρο επιτυχώς έως το 1540. Η πόλη έπεσε μετά από πολιορκία 3 ετών και 3 μηνών!
Οι Τούρκοι έμειναν κάτοχοι του Ναυπλίου για 150 περίπου χρόνια, μέχρι το 1686, όταν οι Βενετοί με αρχηγό τον Φραγκίσκο Μοροζίνι επιστρέφουν δριμύτατοι και καταλαμβάνουν το κάστρο με εκπληκτική ταχύτητα. Αυτή τη φορά οι Βενετοί αποφασίζουν να χτίσουν το Ναύπλιο απόρθητο, φέρνουν τους καλύτερους μηχανικούς τους La Salle και Giaxich, χτίζουν το κάστρο Παλαμήδι στον γειτονικό λόφο σε ύψος 215μ με γκρεμούς γύρω του, 7 προμαχώνες γεμάτους κανόνια, πολεμίστρες και επάλξεις περιμετρικά σε όλο το μήκος. Ο σχεδιασμός του Παλαμηδίου ήταν τέτοιος που δεν επέτρεπε την επίθεση του εχθρού από οποιαδήποτε κατεύθυνση και εκείνη την εποχή είχε χαρακτηριστεί το πιο ισχυρό κάστρο στον κόσμο!
Η μόνη επίθεση για την οποία δεν είχε σχεδιαστεί το Παλαμήδι ήταν η προδοσία! Το 1715, μόλις ένα χρόνο μετά την ολοκλήρωση των εργασιών στα κάστρα του Ναυπλίου, o La Salle παρέδωσε στους Τούρκους τα αρχιτεκτονικά σχέδια του Παλαμηδίου και ταυτόχρονα αχρήστεψε τα κανόνια του.
Το 1821, με την αρχή της Επανάστασης ξεκινά η πολιορκία του Ναυπλίου από τους Έλληνες. Στις αρχές του 1822, οι Τούρκοι συνθηκολογούν και ξεκινά η μοιρασιά των περιουσιών όπως συμφωνήθηκε με τους όρους παράδοσης. Όμως, στις 4 Ιουλίου, οι Υδραίοι μαλώνουν με τους άλλους έλληνες για το μερτικό τους και σηκώνονται και φεύγουν! Ο Τούρκοι βρίσκουν ευκαιρία, γεμίζουν τις αποθήκες τους με τρόφιμα και ταμπουρώνονται πάλι στα κάστρα τους. Άντε πάλι πολιορκία, αυτή τη φορά μέχρι το τέλος του 1822 όταν, ευτυχώς, η παλικαριά νίκησε την στενομυαλιά. Ο Στάικος Σταικόπουλος, οπλαρχηγός με 300 παλικάρια, μια νύχτα χωρίς φεγγάρι, έκαναν το αδιανόητο και σκαρφάλωσαν τα τείχη του Παλαμηδίου, μπήκαν στο φρούριο και το πήραν σε μια νύχτα. Κατόπιν, το άλλο πρωί, έστρεψαν τα κανόνια του Παλαμηδίου στο (χαμηλότερο) και ασθενέστερο κάστρο της Ακροναυπλίας και έστειλαν μήνυμα στους Τούρκους να φύγουν άμεσα χωρίς να πάρουν τίποτα.
Από εδώ και μπρος, το Ναύπλιο φιλοξένησε μερικές από τις ντροπιαστικότερες σελίδες της ιστορίας της Ελλάδας, θυμίζοντας μας ότι ο προδότης, ο σιχαμένος και ο κακούργος συχνάζουν δίπλα στον ήρωα. Με αυτό τον τρόπο, ο ήλιος του ήρωα σκεπάζει την δυσωδία του σιχαμένου. Στο Ναύπλιο φυλακίστηκε ο μεγάλος στρατηγός Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο οποίος μάλιστα είχε καταδικαστεί σε θάνατο, στο Ναύπλιο δολοφονήθηκε ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας, Ιωάννης Καποδίστριας, την Κυριακή 27 Σεπτεμβρίου 1831. Εδώ ξεκίνησε, στα τέλη του 1823, ο εμφύλιος πόλεμος των Ελλήνων του 1824, ο οποίος λίγο έλειψε να γκρεμίσει όλα όσα είχαν γίνει μέχρι τότε.
